Cales son os principais elementos dun espazo de datos?

Para que un espazo de datos funcione correctamente, é necesario contar con actores suficientes para cubrir un conxunto de roles e unha serie de compoñentes tecnolóxicos. Estos elementos permiten fixar un marco común de gobernación para compartir os datos de maneira segura, garantindo a soberanía dos participantes sobre os seus propios datos. Este concepto, a soberanía dos datos, pódese definir como a capacidade do dono dos datos para establecer as políticas de uso e acceso dos datos que vai intercambiar, e é o elemento nuclear duns espazos de datos.

Neste sentido, o informe Principios de deseño para os espazos de datos ” (abril 2021), financiado pola Unión Europea, ofrece os fundamentos que deben seguir os espazos de datos para actuar de acordo con os valores da UE: descentralización, apertura, transparencia, soberanía e interoperabilidade. O informe foi elaborado por expertos de 25 compañías diferentes, polo que dá unha visión consensuada coa industria.

A seguir resúmense algunhas das principais achegas do documento, tomando como referencia o artigo “ Elementos dun espazo de datos ” publicado na revista Boletic, da Asociación profesional de Corpos Superiores de Sistemas e Tecnoloxías da Información. No este artigo, os elementos dun espazo de datos divídense en dúas categorías:

• Roles e ámbitos de actuación
• Compoñentes fundamentais

Roles

Nun espazo de datos podemos atopar diversos participantes, cada un deles enfocados nun ámbito de actuación. Es o que se coñece como roles:

1. Provedores e consumidores de datos

   Son os participantes que proporcionan e interactúan cos datos. Dentro desta categoría atopamos varios roles:

   • Produtor dos datos: Xera os datos.
   • Dueño dos datos: É o titular dos dereitos de acceso e utilización dos datos.
   • Provedor de datos: Capta os datos e ofréceos a través do catálogo do espazo de datos.
   • Consumidor de datos: Accede aos datos do catálogo.
   • Provedor de aplicacións: Proporciona aplicacións que permiten traballar cos datos ofrecendo valor engadido (por exemplo, modelos de  machinelearning, visualizacións, procesos de limpeza, etc.).

2. Intermediarios

   Neste caso falamos de terceiros que ofrecen os servizos necesarios para a publicación, procura de recursos e rexistro de transaccións. Algúns exemplos de servizos que ofrecen os intermediarios son:

   • Vocabularios e ontologías, que permiten organizar, categorizar ou etiquetar sistematicamente a información, mellorando a interoperabilidade.
   • Tendas de aplicacións, onde figuran as ferramentas ofrecidas polos provedores de aplicacións, garantíndose que pasaron un proceso de control de calidade.
   • Servizos de bróker de metadatos para a publicación dun catálogo de ofertas de recursos (datos e aplicacións) coa máxima información posible.
   • Servizos de orquestración, que permiten automatizar diversas actividades.
   • Rexistros de transaccións (clearing house), que permiten manter o control das operacións realizadas.

3. Provedores tecnolóxicos

   Proporcionan compoñentes para que o espazo de datos opere correctamente, converténdose nunha contorna segura e de confianza. Ejemplos destes compoñentes son o conector -un elemento fundamental que veremos a seguir-, os sistemas de xestión de usuarios ou os sistemas de supervisión.

   Non entrarían nesta categoría os servizos de intermediación nin as aplicacións.

4. Operadores do espazo de datos

   Centrados na xestión do espazo, realizan tarefas como a tramitación de pedimentos ou incidencias, control de cambios, mantemento software, etc. Entre outras cuestións, certifican aos participantes, exercen a gobernación do espazo de datos e definen o roadmap de funcionalidades.

   Todos estes roles non son exclusivos, e un mesmo usuario pode adoptar varios deles.

Compoñentes dun espazo de datos

Existen diferentes aproximacións sobre os compoñentes que debe ter un espazo de datos. Pódese acudir a  Gaia-X  e/ou tomar como referencia o  modelo de arquitectura IDS-RAM (Reference Architecture model) , caracterizado por presentar unha arquitectura aberta, confiable e federada para un intercambio de datos intersectorial.

En todo caso, para que a actividade desenvólvase dunha maneira segura e controlada, son necesarios, polo menos, os seguintes bloques:

1. Compoñentes para o acceso ao espazo de datos: conector

   Un dos principais elementos dos espazos de datos é o conector, mediante o cal os participantes acceden ao espazo de datos e aos propios datos. É o encargado de tratar os datos segundo as políticas de uso definidas polo dono dos dereitos de acceso e utilización, garantindo a súa soberanía. Para evitar a súa manipulación maliciosa, os conectores poden ir asinados mediante un certificado fornecido pola gobernación do espazo de datos, de forma que se garanta a súa integridade e  o cumprimento dos dereitos de uso establecidos polo dono dos datos.

2. Compoñentes para a intermediación

   Permiten os servizos de intermediación antes mencionados, o bróker de metadatos, a tenda de aplicacións, etc. De todos eles, o máis fundamental é o catálogo de recursos. Ademais dunha listaxe coa oferta dispoñible, tamén é a ferramenta que permite localizar ao provedor do recurso, as características do mesmo e as súas condicións de uso.

3. Compoñentes para a xestión de identidade e o intercambio seguro de datos

   Estes compoñentes permiten garantir a identidade dos participantes e a seguridade das transaccións. Por iso adóitase esixir aos participantes a presentación de credenciais (por exemplo, vía  certificados X.509 )

4. Compoñentes para a xestión do espazo de datos

   Trátase de ferramentas que permiten que o espazo de datos opere con normalidade, facilitando as operacións diarias, a xestión dos participantes (alta, baixa, revogación, suspensión), a supervisión da actividade, etc.

Como interactúan todos estes elementos?

Todos estes roles e compoñentes interactúan entre si. Primeiro, o provedor de datos rexistra a súa oferta de datos no catálogo, incluíndo metadatos relevantes, como as políticas de uso. O consumidor de datos busca no catálogo os conxuntos de datos e aplicacións do seu interese. Unha vez localizados, contacta co provedor, comunicándolle cales son os recursos que quere adquirir. Neste proceso, pode producirse unha negociación adicional das condicións. Unha vez alcanzado o acordo, o consumidor pode descargar os datos.

A operación debe ser rexistrada tanto polo provedor como polo consumidor.

Escenario de intercambio de datos nun espazo de datos

Todos estes elementos (roles, compoñentes e procesos) permiten que o intercambio de datos realícese de maneira segura e controlada, nunha contorna xestionada de confianza. Con todo iso búscase que as empresas e organismos europeos poidan intercambiar informacion xerando un mercado europeo de datos que de lugar a novos produtos e servizos de valor, impulsando a economía europea.

Fonte orixinal da noticia