As directrices da ONU para impulsar os datos estatísticos estatais en aberto

Os datos estatísticos están considerados  datos de alto valor , debido aos seus amplos beneficios para a sociedade, o medio ambiente e a economía. Os datos estatísticos proporciónannos información sobre indicadores demográficos e económicos (por exemplo, datos sobre o PIB, o nivel educativo ou a idade da poboación), unha información imprescindible á hora de tomar decisións e formular políticas e estratexias.

Tal é a súa importancia para o conxunto da sociedade que a Comisión de Estatística da ONU creou en 2018 un  Grupo de Traballo sobre Datos Abiertos , centrado en proporcionar apoio para a aplicación dos principios de datos abertos á información estatística, de forma que se facilite o seu acceso universal e gratuíto. Este grupo de traballo está formado por representantes de distintos países, organismos internacionais e asociacións, como o Banco Mundial, o Open Data Watch, o Instituto Internacional de Estatística ou representantes da propia ONU a través de axencias como a FAO.

A primeiros de marzo, este grupo elaborou un  informe  o fin de orientar ás oficinas nacionais de estatística sobre as prácticas en materia de datos abertos na produción de estatísticas oficiais. Este documento divídese en dous aparatados: 

• Un documento de antecedentes sobre a aplicación dos datos abertos nas oficinas nacionais de estatística 
• Un documento de antecedentes sobre as estatísticas de nivel local en forma de datos abertos 

A aplicación dos datos abertos nas oficinas nacionais de estatística

El informe ofrece directrices nos seguintes ámbitos: 

• Datos abertos por defecto: El documento céntrase nos aspectos xurídicos dos datos abertos por defecto, facendo fincapé na necesidade de contar con estándares de licenzas abertas. Segundo o “ Open Data Inventory ”, no período 2018-2019 só 14 de 180 países analizados publicaron todos os seus datos cunha licenza aberta. Existen moitos tipos de licenzas recoñecidas a nivel internacional. As máis habituais son as Creative Commons e Open Data Commons, aínda que moitos países tenden a personalizalas. O informe recomenda aprobar unha licenza aberta internacional na súa forma orixinal ou preparar unha licenza personalizada, pero que se axuste ás directrices formuladas por  Open Definition . Ademais de licenzas abertas, é necesario que os países tamén conten cun marco xurídico con leis sobre o acceso á información e a rendición de contas. 
•  Diseños centrados no usuario: O informe resalta a necesidade de involucrar aos usuarios no desenvolvemento de plataformas e a difusión de datos para garantir que se responde ás súas necesidades. Algúns dos mecanismos que se poden utilizar son a realización de enquisas, entrevistas ou grupos focales. Tamén é necesario medir o uso dos datos a través de análises de sitios web para poder tomar medidas que incrementen a súa utilización. Dado que todos os países necesitan crear estratexias de participación de usuarios, sería recomendable fomentar o intercambio de persoais e directrices ou a impartición de talleres conxuntos.  
• Plataformas nacionais de presentación de informes: As plataformas de datos deben basearse en catro principios: claridade, idoneidade, sustentabilidade e interoperabilidade. Para que estes principios se cumpran é necesario impulsar a coordinación e cooperación dentro do sistema estatístico nacional, e que a oficina nacional de estatística asuma o liderado.  
• Correlación do Modelo Xenérico de Procesos Institucionais Estatísticos coas directrices de interoperabilidade: Para facilitar que as distintas oficinas intercambien enfoques innovadores relativos á recompilación e difusión de estatísticas é bo contar cun marco de boas prácticas e unha terminoloxía normalizados. O Modelo Xenérico de Procesos Institucionais Estatísticos describe o conxunto de accións necesarias para producir estatísticas oficiais, garantindo a mellora constante. Estas etapas son: a) especificar as necesidades; b) deseñar; c) construír; d) recompilar; e) tratar; f) analizar; g) difundir; e h) avaliar. Co fin de incorporar a interoperabilidade no Modelo, deberíanse incorporar as prácticas de interoperabilidade máis pertinentes nas diferentes fases de deseño.  
• Desenvolvemento dunha cultura de datos abertos: A adopción de principios de datos abertos no día a día das institucións estatísticas pode supor un cambio de mentalidade. Ás veces hai que “convencer” sobre a necesidade de abrir este tipo de información. Por iso é fundamental levar a cabo acciones de comunicación interna e externa, analizar as capacidades existentes e realizar tarefas de formación acorde, e establecer responsabilidades.

As estatísticas de nivel local en forma de datos abertos

demais de contar con oficinas nacionais de estatística, é recomendable pór en marcha iniciativas locais, que poidan proporcionar información sobre espazo xeográficos concretos como barrios, zonas rurais ou distritos censales e electorais. Esta información pode mostrar disparidade entre rexións e axudar á formulación de políticas locais. Tamén resulta útil para que a sociedade civil, os sectores privado e as ONGs poidan tomar mellores decisións. 

Para que se poidan establecer comparacións, o informe recomenda que estes datos se produzan e difundan seguindo as mesmas directrices en todo o país. Ademais, insta a que as oficinas nacionais investiguen que contido estatístico interesa máis aos usuarios e proporcionen unha serie de recomendacións, que abarquen desde os mecanismos de divulgación ata as ferramentas de visualización máis útiles. A posta en práctica podería levar a cabo con un enfoque gradual, onde se fomente a interacción entre os distintos actores implicados.  

No informe tamén se fai referencia a o  documento de antecedentes presentado no 50º período de sesións da Comisión de Estatística , que inclúe orientacións para entender as prácticas en materia de datos abertos nas estatísticas oficiais. Un documento que merece a pena revisar á hora de pór en marcha unha iniciativa deste tipo.  

En definitiva, estamos ante un tipo de datos de gran importancia, que deben ser compartidos coa sociedade a través dun ecosistema de publicadores e respectando sempre o equilibrio entre apertura e privacidade.

Fonte orixinal da noticia