Desde hai tempo, datos.gob expuxo máis dunha ocasión a pregunta de cal sería a mellor forma de medir o impacto dos datos abertos . Fixéronse revisións de os distintos métodos e boas prácticas para tentar cuantificalo e análises a través de casos de uso segundo os sectores concretos (como o emprego , os datos xeográficos , o transporte ou os obxectivos de desenvolvemento sustentable ). Agora, grazas ao informe " Indicadores para unha Avaliación do Impacto dos Datos Abertos " elaborado polo equipo de data.europa.eu , contamos con un nuevo recurso para no solo entender sino también ser capaz de amplificar el impacto de las iniciativas de datos abiertos a través del diseño de los indicadores adecuados.
Grazas a esta publicación é posible levar a cabo unha rápida análise sobre a importancia destes indicadores ademais de explicar como se poden utilizar para aproveitar ao máximo o potencial dos datos abertos.
Comprendendo os datos abertos e a súa cadea de valor
A apertura de datos refírese a a práctica de facer que os datos estean dispoñibles para o público de maneira que sexan libremente accesibles e utilizables. Máis aló de garantir a simple dispoñibilidade, o verdadeiro valor dos datos abertos radica na súa utilización en varios dominios, fomentando o crecemento económico, mellorando a transparencia do sector público e impulsando a innovación social. Con todo, cuantificar o impacto real da apertura dos datos expón desafíos significativos debido ás múltiples formas en que se utilizan os datos e as amplas implicacións que poden ter para a sociedade.
Para comprender o impacto dos datos abertos o primeiro que debemos conseguir é entender tamén a súa cadea de valor , o que nos proporcionará un marco estruturado e adecuado para conseguir transformar os datos en bruto en coñecementos prácticos. Esta cadea inclúe catro etapas principais que forman un proceso continuo desde a produción inicial ata o uso final dos datos:
- Recolección: consiste en identificar os datos existentes e establecer os procedementos necesarios para a súa catalogación.
- Publicación: haciendo que los datos estén disponibles de forma accesible y que sean fáciles de localizar.
- Adopción: chegará antes cando os datos sexan fáciles de usar e veñan acompañados de os incentivos adecuados para o seu uso.
- Aplicación: xa sexa mediante o consumo directo dos datos ou a través de algunha transformación que anada novo valor aos datos iniciais.
Cada una de estas etapas tendrá una función crítica a la hora de contribuir a la eficacia general y al valor derivado de los datos abiertos.Los indicadores desarrollados para evaluar el impacto de los datos abiertos estarán también estrechamente ligados a cada una de estas etapas, proporcionando una visión integral de cómo los datos se transforman de simple información a una potente herramienta para el desarrollo.
Indicadores para a avaliación do impacto
No informe introdúcense un conxunto de indicadores robustos que están especificamente deseñados para monitorar as iniciativas de datos abertos a través dos seus produtos, efectos e impacto como resultado da súa cadea de valor. Estes indicadores non deben ser considerados como simple medicións, senón como ferramentas que nos axudarán a entender a efectividade das iniciativas de datos abertos e a levar a cabo melloras estratéxicas Vexamos pois estes indicadores un pouco máis en detalle:
- Indicadores de produto: son os que se centran en a medición dos resultados inmediatos que chegan ao conseguir que os datos abertos estean dispoñibles . Algúns exemplos serían o número de conxuntos de datos liberados, a frecuencia de actualización dos conxuntos de datos, o número de visitantes do catálogo de datos,a accesibilidade dos datos a través de varias plataformas ou mesmo os esforzos levados a cabo á hora de promocionar os datos e darlles maior visibilidade. Os indicadores de produción axúdannos a avaliar a eficiencia dos procesos de publicación e difusión de datos e son xeralmente fáciles de medir, aínda que unicamente darannos unha medida bastante superficial do impacto.
- Indicadores de efecto: Los indicadores de resultado miden las consecuencias a corto y medio plazo de los datos abiertos. Estos indicadores son cruciales para poder entender cómo los datos abiertos influyen en los procesos de toma de decisiones, dan lugar al desarrollo de nuevas aplicaciones o consiguen mejorar la transparencia gubernamental. Así pues, una mejora en la planificación del transporte público basada en los datos de uso, una mayor participación ciudadana en el desarrollo de las políticas públicas para atajar el cambio climático provocada por la mayor disponibilidad de datos e información, o una mejora de la productividad de los servicios públicos gracias al uso de los datos pueden considerarse ejemplos significativos de indicadores de resultado.
- Indicadores de impacto: Este é o nivel máis profundo de medición, xa que os indicadores de impacto avalían os efectos máis amplos e a longo prazo dos datos abertos. Estes indicadores poden incluír entre outros beneficios económicos como a creación de emprego ou o crecemento do PIB, impactos sociais como a mellora da confianza nas entidades públicas, ou mesmo impactos ambientais como a redución efectiva de gases de efecto invernadoiro. Neste nivel os indicadores son moito máis complexos e específicos, polo que deberían definirse para cada dominio específico que se desexe analizar e de acordo tamén aos obxectivos establecidos dentro dese dominio.
La implementación de estos indicadores en la práctica requerirá de la implantación de un marco metodológico robusto que pueda capturar y analizar datos procedentes de diversas fuentes. Se recomienda combinar métodos de recolección de datos automatizados con otros basados en encuestas para recopilar datos más completos. Este tipo de enfoque dual permite capturar datos cuantitativos a través de sistemas automatizados mientras también incorpora percepciones cualitativas a través del feedback de los usuarios y del análisis de casos de uso más en profundidad.
Mirando cara ao futuro
O futuro da avaliación do impacto dos datos abertos mira cara ao refinamiento dos indicadores utilizados para a medición e a súa consolidación mediante o uso de ferramentas de monitorización interactiva. Este tipo de ferramentas habilitaría a posibilidade de unha avaliación máis continua que proporcionaría información en tempo real sobre como se están utilizando os datos abertos e os seus efectos en diferentes sectores. Ademais, o desenvolvemento de un sistema de métricas estandarizado para estes indicadores facilitaría a análise comparativa entre rexións e ao longo do tempo, mellorando aínda máis a comprensión global do impacto dos datos abertos.
Outro factor importante a ter en conta son as posibles consideracións de privacidade e ética aplicables aos indicadores seleccionados. Como en calquera outra iniciativa centrada nos datos, as consideracións relativas a a privacidade e a protección de datos serán primordiais e de obrigado cumprimento para os indicadores desenvolvidos. Xeralmente, esta cuestión non debería resultar especialmente problemática cando fagamos un seguimento dos datos. Con todo, unha vez penetrámonos no seu uso por parte de os usuarios poderiamos dar lugar a situacións máis delicadas. Asegurar tamén o anonimato nos indicadores e as prácticas seguras na súa xestión é crucial para manter a confianza e a integridade nos procesos de datos abertos.
En conclusión, o desenvolvemento e implementación de indicadores específicos detallados seguindo as recomendacións do informe " Indicadores para unha Avaliación de Impacto de Datos Abertos " sería un avance significativo canto a como medimos e comprendemos o impacto dos datos abertos. O refinamiento e a adaptación continua destes indicadores serán tamén accións cruciais á hora de evolucionar en conxunto coas estratexias de datos abertos ás que acompañan e o seu crecente ámbito de influencia. A medio prazo, a Comisión Europea seguirá desenvolvendo a súa análise nesta área de traballo a través do proxecto data.europa.eu co obxectivo final de poder formular unha metodoloxía común para a avaliación do impacto proveniente da reutilización dos datos públicos e desenvolver unha ferramenta de monitorización interactiva para a súa implantación.
