A Guía de Goberno Aberto para Empregadas e Empregados Públicos
é un manual para orientar ao persoal das administracións públicas de todos os niveis (local, rexional e estatal) sobre o concepto e as condicións necesarias para lograr un “goberno aberto inclusivo nunha contorna dixital”. Concretamente, o documento busca que a administración asuma o goberno aberto como un elemento transversal da sociedade, fomentando a súa conexión cos Obxectivos de Desenvolvemento Sustentable.
Trátase dunha guía exhaustiva, práctica e ben estruturada, que facilita a comprensión e a implementación dos principios do goberno aberto, dando a coñecer exemplos e boas prácticas que impulsen o desenvolvemento das competencias necesarias para facilitar a sustentabilidade do goberno aberto a longo prazo.
Que é o goberno aberto?
La guía adopta la definición más aceptada de gobierno abierto, basada en tres ejes:
- Transparencia e acceso á información (eixo visión): Fai referencia ao acceso aberto á información pública para facilitar unha maior rendición de contas.
- Participación cidadá (eixo voz): Ofrece a posibilidade de que a cidadanía sexa escoitada e interveña para mellorar os procesos de decisión e cocreación nas políticas públicas.
- Colaboración (eixo valor): Céntrase na cooperación dentro da administración ou de maneira externa, coa cidadanía ou organizacións da sociedade civil, a través da innovación para xerar unha maior coprodución no deseño e posta en marcha dos servizos públicos.
Este manual define este eixos e descomponos nos seus elementos máis relevantes para a súa mellor comprensión e aplicación. Segundo a guía, os elementos básicos da administración aberta son:
- Unha integridade transversal a toda acción pública.
- Os datos son “a materia prima de gobernos e administracións públicas” e, por ese motivo, deben porse a disposición de “calquera actor”, respectando os límites que establece a lei. El uso de tecnoloxías da información e comunicación (dixitais) concíbese como un “espazo de expansión da acción pública”, sen desatender as fendas dixitais.
- A cidadanía sitúase no centro da administración aberta, porque non é só obxecto da acción pública, senón que tamén “debe gozar dun papel protagonista en todas as dinámicas de transparencia, participación e colaboración”.
- A sustentabilidade das iniciativas da administración.
Como podo utilizar a guía?
A guía é moi útil, xa que, para explicar algúns conceptos, expón retos para que as propias persoas funcionarias poidan reflexionar sobre eles e mesmo polos en marcha. Así mesmo, os autores propoñen casos que van ofrecendo un panorama do goberno aberto no mundo e a súa evolución, tanto dos conceptos relacionados con este como das leis, normativas, plans relevantes e ámbitos de aplicación (incluídos a Lei 19/2023 de transparencia , a axenda España Dixital 2025 , Carta Derechos Digitales e o Regulamento Xeral de Protección de Datos , coñecido como RGPD). Como exemplo, entre os casos que menciona, inclúense o Plan de Inclusión Social Elkar-EKIN da de Deputación Foral de Gipuzkoa e Frea A Curva , unha iniciativa posta en marcha por membros da Dirección Xeral de Participación Cidadá e o LAAAB do Goberno de Aragón durante a Covid-19.
A guía tamén inclúe un test de autodiagnóstico en rendición de contas, fomento da colaboración, referencias bibliográficas e propostas de mellora.
Ademais, ofrece diagramas e resumos para explicar e esquematizar cada concepto, así como pautas específicas para polos en práctica. Por exemplo, inclúese a pregunta onde están os límites no acceso á información pública? Para respondela, a guía cita en que casos pódese dar acceso a información que faga referencia á ideoloxía, crenzas, afiliación relixiosa ou sindical dunha persoa (páx. 26). Cunha adaptación a contextos concretos, o manual moi ben podería servir de base para organizar talleres de formación para persoas funcionarias pola cantidade de asuntos relevantes que aborda e a súa organización.
Os autores fan ben en incluír tamén advertencias e críticas construtivas á situación do goberno aberto nas institucións. Aínda que non fan sinalamentos directos, falan de:
- Caixas negras: Critícanse por ser sistemas pechados. Afírmase que as caixas negras débense abrir e transparentar e débese “incrementar a representación de sectores tradicionalmente excluídos das decisións públicas”.
- Linguaxe administrativa: É un reto para unha real transparencia, xa que, segundo un estudo que menciona a guía, de 760 textos oficiais, un 78% deles non eran claros. Entre o máis difícil de entender atópanse as solicitudes de bolsas, axudas e subvencións, e os trámites vinculados co emprego.
- A existencia dunha falta de transparencia en algunos municipios, según apunta otro estudio mencionado en la guía. El índice de gobierno abierto global, elaborado por World Justice Project, coloca España en el puesto 24, por detrás de países como Estonia (14), Chile (18), Costa Rica (19) o Uruguay (21) y por delante de Italia (28), Grecia (36) o Rumanía (51), entre 102 países. Open Knowledge Foundation ha dejado de actualizar su Global Open Data Index, específicamente sobre datos abiertos.
En resumo, a administración pública concíbese como un paso cara a un Estado aberto, coa incorporación dos valores do aberto a todos os poderes do Estado, incluídos os poderes lexislativo e xudicial, ademais do gobernamental.
Outras cuestións adicionais que se poderían ter en conta
Para aqueles que queiran seguir o camiño cara a un goberno aberto, existen unha serie de cuestións a ter en conta:
- A guía pódese adaptar a diferentes ámbitos e escalas do público. Pero a administración pública non é homoxénea nin as persoas que a compoñen teñen as mesmas responsabilidades, motivacións, coñecementos ou posturas ante o goberno aberto. Nun un exame sobre o uso por parte da cidadanía de datos abertos da administración vasca , concluíase que un obstáculo para a transparencia é a falta de aceptación ou colaboración nalgúns sectores da propia administración. Un paso cara a adiante, por tanto, podería ser facer campañas internas para a difusión das vantaxes para a administración de integrar perspectivas cidadás e xerar eses espazos para integrar as súas achegas.
- Aínda que o modelo de caixa negra está a desaparecer da administración pública, que está sometida a gran escrutinio, leste volveu da man de sistemas algorítmicos pechados e opacos aplicados á administración do público. Hai moitos estudos na literatura científica –por exemplo, este (Abre — que alertan de que sistemas de caixa opaca erróneos poden estar a funcionar na administración pública sen que ninguén se dea conta ata que se xeran resultados daniños. Este é un asunto que necesita revisión.
- Para a súa adaptación a contextos concretos, habería que poder definir máis concretamente que é a participación, colaboración e cocreación. Como indica a guía, non só implican a transparencia, senón pór en práctica iniciativas de colaboración ou de innovación. Pero ademais é necesario facerse unha serie de preguntas adicionais que é unha iniciativa de colaboración ou innovación?, que metodoloxías existen?, como se organiza e mide o seu éxito?
- A guía resalta a necesidade de incluír á cidadanía no goberno aberto. Cando se fala da inclusión e participación, sobre todo menciónase á sociedade civil organizada e a academia, por exemplo, no Foro de Goberno Aberto . Pero existen posibilidades de mellora para impulsar unha participación e colaboración das persoas a título individual, sobre todo, se se trata de persoas con pouco acceso á tecnoloxía. A guía menciona fendas dixitais de xénero, territoriais, por razón de idade ou discapacidade, pero non as explora. Con todo, cando se ha plataformizado o acceso a moitos servizos, axudas e asistencia públicas (sobre todo despois da pandemia de Covid-19), ditas fendas dixitais afectan a moitas persoas, especialmente persoas anciás, de baixos recursos e a mulleres. Dado que unha guía xeneralista non pode abordar todos os asuntos relevantes en detalle, leste merecería unha guía aparte.
Cada vez máis as institucións públicas acoden á decisión algorítmica para unha toma de decisións eficaz, rápida e inclusiva. Por iso, resulta tamén cada vez máis relevante a formación da propia administración en materia de goberno aberto nunha contorna dixitalizada, datificado e plataformizado. Esta guía é un gran primeiro paso para aqueles que queren aproximarse á materia.
Fonte orixinal da noticia
